Genellikle çok fazla tartışılan bir konu olsa da, aslında bu iki kavram üzerinden yaratılan tartışmalar çoğu zaman anlamsızdır. Çünkü Meyve ve Sebze; Siyah ile Beyaz, İyi ile Kötü, Güzel ile Çirkin gibi iki ayrı zıt kümelerde tanımlanabilecek kavramlar değildir. Öncelikle bunu bilirsek zaten sorunun büyük kısmını çözmüş oluruz. 

Meyve botanik bir terim iken, sebze halk dilinde bitkilerin yenilebilir kök, gövde, yaprak, meyve, sap gibi kısımları için kullanılan bilimsel olmayan bir tanımlamadır. Sebzeler genellikle çok şekerli değillerdir. Halk arasında bitkilerin kolay yenilebilir, genellikle şekerli ve/veya ekşi kısımlarına ise meyve denir. Oysa meyve botanik bir terimdir ve bilimsel tanımlaması; bitkinin tohum taşıyan kısmı olarak yapılmaktadır. Bu nedenle sebze ve meyve birbirlerinin zıttı olarak tanımlanamazlar.

Bu tanımlamaları birkaç örnek üzerinden detaylandıralım. Örneğin patlıcan hem sebze, hem de içerdiği tohumlar nedeniyle meyve olarak tanımlanabilir. Sadece halk dilinde meyve olarak anılmasına yetecek kadar şekerli olmadığından bitkinin yenilebilir bu meyvesi dilimize sebze olarak geçmiştir. Bir başka güzel örnek ise kereviz olabilir. Kerevizin kökü, sapı ve yaprakları ayrı ayrı sebzeler olarak tanımlamak mümkündür. Ayrıca bütün sebzeler yenilebilirken, bazı meyveler yenilemez. Diğer yandan “bütün meyveler tohum taşırken, bazı sebzelerde de tohum bulunmaz.” şeklinde genellemeler de yapabiliriz. 

Son bir örnekle konuyu bağlayalım. Peki buğday nedir? Buğday ise hem bir meyve, hem bir tohum, hem de tahıl olarak tanımlanabilir. Buğdaygillerin yenilebilir tohumlarına tahıl, baklagillerin yenilebilir tohumlarına ise halk dilinde baklagil diyoruz. Buğdayda tohumu çevreleyen kısım çok ince olduğundan meyve yerine, direkt tohum olarak tanımlamak daha doğrudur. Baklagillerde ise tohum etli bir doku ile kaplıdır. O zaman taze fasulyeyi meyve ve sebze olarak tanımlayabilirken, kuru fasulyeyi baklagil ve tohum olarak tanımlamalıyız.

Peki çay nedir? Bence bugünlük daha fazla konudan uzaklaşmadan tıbbi aromatikler, baharatlar, çaylar ve bunun gibi diğer insan tüketimine konu bitkisel tanımlamaları da başka bir yazıya bırakalım. 

Burak Alsan